De Edamse Librije is waarschijnlijk rond 1538 gebouwd. D.w.z. het Zuiderportaal van de Grote Kerk is vóór, of omstreeks dat jaar in Laat-Gothische stijl opgetrokken. De inrichting van de boekerij- collectie is van daarna en de Latijnse school is omtreeks 1585 van start gegaan. Leiden had toen al 10 jaar een universiteit, maar voor de vervolgopleiding na een Latijnse school viel de keus toen veelal op Leuven. De Latijnse school was exclusief toegankelijk voor jongens, die bovendien van goede komaf moesten blijken. Een nogal elitair onderwijssysteem.
Na enkele eeuwen raakte de Librije-collectie in verval, doordat veranderingen in het landelijk onderwijs de Latijnse school overbodig (of onbetaalbaar) maakten. De boeken-collectie stond op een zolder te verstoffen en de papierkwaliteit raakte door jarenlang vocht- en temperatuurverschil ernstig aangetast.
In 1934 heeft men de collectie overgebracht naar de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag, waar deze nog altijd liefdevol en zorgzaam wordt bewaakt.
Het gedachtegoed, de historische feiten en de trots van Edam (als vierde stad in het college de Staten van Holland) waren reden om na decennia van leegstand de drie Librije-kamers weer in te richten naar de tijd van de Latijnse school.
De Stichting Kerkelijke Monumenten Edam (gebouwbeheerder), de Stichting Edams Museum (museale invulling) en de Vereniging Oud Edam (heemschut Edamse geschiedenis ondersteuning) hebben de handen ineen geslagen om de derde Librije in situ van Nederland (naast Zutphen en Enkhuizen) voor het publiek toegankelijk te maken.
De opening van deze nieuwe museumlocatie heeft plaatsgevonden in juni 2022, in het kader van 1572, de Geboorte van Nederland.
klik hier voor publicatie NHD 28 jan 2022
klik hier voor publicatie Stadskrant 24 jan 2022
klik hier voor publicatie NHD 5 oktober 2022
klik hier voor NH Nieuws